Epitafium dla Wysockiego

[dauri]

Na życzenie thomasa.nevernego zamieszczam tu wyjaśnienia dot. problematyki "konia" i "skłutego boku" w Epitafium dla Wysockiego, o których napomknąłem w wątku "Najgorsza piosenka Kaczmara".

1) Problem konia

Piosenka Epitafium dla Wysockiego ma, jak wiele piosenek Kaczmara, warstwę "dosłowną" i warstwę "metaforyczną". W warstwie dosłownej autor usiłuje opisać językiem przede wszystkim "wizualnym" pewną łatwą do zrozumienia "akcję". Treść tej akcji powinna być - w sferze dosłownej - jednoznaczna i nie powinna budzić wątpliwości, tak, by wysiłek intelektualny odbiorcy mógł skupić się całkowicie na próbie zrozumienia warstwy metaforycznej.

Jednakże w Epitafium dla Wyskociego sfera dosłowna nie jest w paru miejscach do końca zrozumiała. W pierwszej zwrotce podmiot liryczny (przyjmijmy, że to Wysocki) "na złamanie karku gna" nie wiadomo jak (nie ma żadnej informacji o koniu ani innym środku lokomocji). Odbiorca ma więc pewien problem z wyobrażeniem sobie tej sceny. Autor przychodzi jednak z pomocą, sugerując, że Wysocki przemieszcza się pieszo ("krzyczą: nie idź", "bez łańcuchów"). Na koniu i z łańcuchami byłoby raczej trudno. Więc odbiorca spokojnie wyobraża sobie Wysockiego na piechotę.

W drugiej zwrotce koń się pojawia, ale nie wiadomo czyj ("do końskiej grzywy wiąże"). Skoro odbiorca w pierwszej zwrotki wyobraził sobie Wysockiego pieszo, to tutaj automatycznie kojarzy konia jako rumaka "rudej dziewczyny" (na myśl nasuwa się obraz Podkowińskiego Szał. Taka wizja jest całkowicie logiczna: dziewczyna chce "porwać" Wysockiego na przejażdżkę, więc próbuje go przywiązać go do grzywy SWOJEGO konia, ale Wysocki zaproszenia nie przyjmuje: "nie mam czasu na przejażdżki".

A tu nagle w trzeciej zwrotce uważny słuchacz dowiaduje się, że "koń mnie nad nimi unosi z lekka" i dziwi się: jaki koń, przecież Wysocki był pieszo!

2) Problem skłutego boku

Zwrotka hamletowa nawiązuje do słynnej inscenizacji Hamleta w Teatrze na Tagance w Moskwie, w której tytułową rolę grał Wysocki.
W ostatniej scenie Hamleta giną kolejno:

1. Gertruda, otruta winem zatrutym przez Klaudiusza (w celu zgładzenia Hamleta)
2. Klaudiusz, otruty tymże winem
3. Laertes, zadraśnięty w pojedynku z Hamletem szpadą zatrutą przez Klaudiusza
4. Hamlet, w taki sam sposób jak Laertes.

Nikt więc tu nie ginie od rany kłutej, a to "krążenie trucizn" jest niezmiernie ważnym elementem tragedi, i nie sądzę, aby jakiemukolwiek reżyserowi przyszło do głowy, by to zmieniać. Jest to m.in. nawiązanie do słynnej kwestii "Something is rotten in the state of Denmark", a także do morderstwa Hamleta-ojca, zgładzonego przez Klaudiusza za pomocą trucizny wlanej do ucha.

Zakładając jednak, że reżyser dokonałby takiej zmiany i kazał Hamletowi umrzeć od ciosu zadanego szpadą - to skoro z jego boku "właśnie krew wyciekła", to znaczy że się wykrwawił i raczej nie miałby już sił na krzyczenie.

Zakładając jednak, że Hamlet jakoś te siły znalazł - to bardzo wątpliwe, że krzyczałby w ten sposób do matki:

O matko, o matko,
Jakże mogłaś jemu sprzedać się tak łatwo,
Wszak on męża twego zabił

gdyż matka w tym momencie już nie żyje, i Hamlet o tym wie.

Zakładając jednak, że Hamlet, pomimo iż matka nie żyje, wykrzykuje do niej te słowa niejako pośmiertnie - to jednak nie krzyczałby do niej w następujący sposób o Klaudiuszu:

Zgładzi mnie, splugawi tron,
Zniszczy Danię, lud ograbi

bo Klaudiusz też już nie żyje (i Hamlet o tym wie) i nie jest w stanie niczego takiego już zrobić (chyba że jako duch).

A więc do kogo należy skłuty bok? Otóż hamletowa zwrotka w „Epitafium” nie nawiązuje wcale do ostatniej sceny tragedii, tylko do sceny 4 aktu III.
To w tej scenie padają z ust Hamleta zarzuty w kierunku Gertrudy przytoczone przez Kaczmara:

Mother, mother, mother!

i dalej wypominianie morderstwa Hamleta-ojca, cudzołóstwa, a nawet odniesienie do Boga. W scenie tej Hamlet przeszywa szpadą Poloniusza ukrytego za kotarą, jest więc oczywiste że to do niego należy "skłuty bok". Nikt inny w Hamlecie nie ginie od rany kłutej.

Pozdrawiam
Dauri

[thomas.neverny]

A moze w takim razie chodzi o scene ze szczurem za kotara... ? (w tym przypadku chyba jednak rana kluta)

[k.]

tak właśnie wyżej napisano
kolega mój interpretując ową matkę uznał ją za rosyjską cerkiew idącą w romans z władzą-podoba się wam taka interpretacja?

swoją drogą konia chyba dostał, bo przecież koń idzie z nim do końca

[Ola K.]

A moze w takim razie chodzi o scene ze szczurem za kotara... ? (w tym przypadku chyba jednak rana kluta)

Biednym szczurem za kotarą okazał się Poloniusz. Głupia ja, ale rzeczywiście cały ten fragment odnosi się do sceny w sypialni Gertrudy. Ale myślę też, że nie od rzeczy jest kojarzyć skłuty bok jednak z Hamletem - nie jest już tak ważne, że faktycznie był draśnięty, a zabiła go trucizna. Sądzę, że ogólne przywołanie rychłej zatraty Hamleta jest słuszne i mieści się w duchu "Epitafium..."

[ps]

kolega mój interpretując ową matkę uznał ją za rosyjską cerkiew idącą w romans z władzą

Może Twój kolega to cenzor z dziewiątego rzędu. )

Pozdrawiam
ps

[k.]

może i tak ale jest to interpretacja chyba niezła
bo też gdzieś się cerkiew powinna w epitafium zmieścić, jeśli zmieściła się góra i zesłani itd

[Karol]

W pierwszej zwrotce podmiot liryczny (przyjmijmy, że to Wysocki) "na złamanie karku gna" nie wiadomo jak (nie ma żadnej informacji o koniu ani innym środku lokomocji).

Niekoniecznie. Vide pierwsza zwrotka "Koni narowistych" - i, moim zdaniem, z nią należałoby wiązać "wątek koński".

Autor przychodzi jednak z pomocą, sugerując, że Wysocki przemieszcza się pieszo ("krzyczą: nie idź", "bez łańcuchów"). Na koniu i z łańcuchami byłoby raczej trudno. Więc odbiorca spokojnie wyobraża sobie Wysockiego na piechotę.

Znowu - niekoniecznie. To jest rozmowa potoczna, a potocznie używa się "nie idź" ogólnie na sytuację "podążenia dokądś/ z kimś", nie musi być skonkretyzowany środek lokomocji. Jeśli chcesz kogoś przestrzec przed spędzeniem czasu w towarzystwie podejrzanych osób, powiesz "nie idź z nimi", niezależnie od tego, czy ta grupa wybierze się na spacer, czy wsiądzie w tramwaj.

Skoro odbiorca w pierwszej zwrotki wyobraził sobie Wysockiego pieszo, to tutaj automatycznie kojarzy konia jako rumaka "rudej dziewczyny" (na myśl nasuwa się obraz Podkowińskiego Szał.

E, to już, moim zdaniem, nadinterpreracja...

[dauri]

kolega mój interpretując ową matkę uznał ją za rosyjską cerkiew idącą w romans z władzą-podoba się wam taka interpretacja?

To całkiem dobra interpretacja. Ja tę matkę kojarzę bardziej z "matuszką Rossiją", która dała się zniewolić Czerwonemu. Wówczas mąż ("wszak on męża twego zabił") to batiuszka car (rzeczywiście zamordowany przez rewolucjonistów), skojarzenia "splugawi tron", "lud ograbi" też są oczywiste. Ale obecność "dzwonu" i "Boga" przemawia za tezą o rosyjskiej cerkwi.

Pozdrawiam
Dauri

[ Dodano: 13 Wrzesień 2006, 20:28 ]

Vide pierwsza zwrotka "Koni narowistych" - i, moim zdaniem, z nią należałoby wiązać "wątek koński".

W ostateczności - tak. "W dół na złamanie karku gnam" może skojarzyć się z "wdol' obrywa" ale tylko w sytuacji, kiedy koń jest "ujawniony". A w pierwszej zwrotce nie jest, a w trzeciej zwrotce, kiedy wreszcie motyw konia staje się jasny, odbiorca nie pamięta już co było w pierwszej zwrotce i nie ma szans na skojarzenie z "wdol' obrywa".

To jest rozmowa potoczna, a potocznie używa się "nie idź" ogólnie na sytuację "podążenia dokądś/ z kimś"

Teoretycznie tak. Ale gdyby autorowi zależało na tym, by słuchacz jak najlepiej rozumiał warstwę dosłowną (po to by, jak już pisałem, móc skupić swój intelekt na warstwie metaforycznej), to nie używałby dwuznacznych określeń wprowadzających w błąd, tylko napisałby po prostu "nie jedź". Ważniejszym argumentem przemawiającym za "Wysockim pieszo" jest użycie określenia "bez łańcuchów".

Pozdrawiam
Dauri

[Krasny]

(................)

[k.]

zdaje się że Jacek mówił o epitafium jako o sumie swojej wiedzy i swoich wyobrażeń nt Rosji i ZSRR, być może zatem warto jednak poszukać głębszych znaczeń-bo coś tam pewnie siedzi-wiecie np dlaczego Stalin na sercu drży?
niestety wyjezdzam do Grecji za chwilę (6godzin) więc zmuszony będę zmilczeć, ale wroce gdy zacznie sie dzien
pozdrawiam
ps. swoją drogą obecność konia sugeruje muzyka-czyż nie?

[Simon]

ps. swoją drogą obecność konia sugeruje muzyka-czyż nie?

Ale wtedy koń musiałby "być obecny" w wielu innych utworach.

[Krasny]

pewnie siedzi-wiecie np dlaczego Stalin na sercu drży?

Oczywiście.

[thomas.neverny]

dlaczego Stalin na sercu drży?

Jest to cytat z piosenki "Biala laznia" ("Laznia na bialo" ?) Wysockiego.

Mam nadzieje ze uwierzysz mi na slowo (bo w przeciwnym razie musialbym pewnie przez jakis czas tego szukac a potem meczyc ludzi by mi zeskanowali) ale widzialem kiedys stare zdjecie chudego faceta ktory dal sobie wytatuowac portret Stalina na piersi, po lewej stronie. Poszukaj moze w ksiazkach lub albumach nt instytucji o nazwie GULAG.

[k.]

koń powiedzmy mógłby bywać-np samosierra, mogłoby biec coś innego, mi się jednak wydaje że tam jakiś koń jest spodziewałem się ze wiecie a wiecie kim jest Matka?

[Jaśko]

wiecie np dlaczego Stalin na sercu drży?

Stalin na piersi prawdopodobnie z Wysockiego:

А на левой груди - профиль Сталина

Zreszta calej piosenki Wysockiego można posłuchać tu:
<!-- m --><a class="postlink" href="http://www.kulichki.com/vv/pesni/protopi-ty-mne-banku.html">http://www.kulichki.com/vv/pesni/protop ... banku.html</a><!-- m -->

Znajomy motyw, nieprawdaż?

marek

[Krasny]

Tu nie idzie o jakiś konkretny, jednostkowy przypadek, ale o zwyczaj tatuowania portretów Lenina i Stalina na piersi popularny wśród błatnych i przestępców w Związku Sowieckim.

[thomas.neverny]

A czy ktos twierdzil z chodzi o jednostkowy przypadek ? Oczywiscie ze chodzi o zwyczaj.

[Karol]

Ważniejszym argumentem przemawiającym za "Wysockim pieszo" jest użycie określenia "bez łańcuchów".

No, skoro już tak daleko posuwamy się w interpretacji, czemu nie odczytywać łańcuchów w znaczeniu górskich zabezpieczeń (?) przy najtrudniejszych szczytach :rotfl: ?

[Jaśko]

oczywiśce chodziło o łańcuchy przeciwpoślizgowe, zakładane na opony samochodów podczas przejazdów po oblodzonych górskich drogach.

[Zeratul]

No, skoro już tak daleko posuwamy się w interpretacji, czemu nie odczytywać łańcuchów w znaczeniu górskich zabezpieczeń (?) przy najtrudniejszych szczytach :rotfl: ?

Dlaczego " :rotfl: " ?
Jeśli chodzi o warstwę "dosłowną" "Epitafium..." to jest to najsensowniejsze wyjaśnienie, nie wydaje mi się też by łańcuchy w znaczeniu okowów, elementu krępującego miały sens także w płaszczyźnie metaforycznej (
To właśnie łańcuchy jako element ułatwiający (a właściwie ich brak) IMHO znacznie lepiej pasują do tekstu ("bez wahania", "tu na trzeźwo diabli wezmą, zdradzi mnie rozsądek drań").

Pozdrawiam
Zeratul

[Krasny]

Oczywiście że idzie o łańcuchy "górskie". Nie darmo był przecież Wysocki górołazem, a przynajmniej fascynował się tym sportem. Co oczywiście jest odwzierciedlone w całym cyklu piosenek.

[Karol]

O ile pamiętam, to raczej "a przynajmniej"...

[dauri]

Nie darmo był przecież Wysocki górołazem a przynajmniej fascynował się tym sportem.

Nic mi o tym nie wiadomo, masz jakieś źródła?

Co oczywiście jest odwzierciedlone w całym cyklu piosenek.

Te piosenki (a przynajmniej część) zostały napisane do filmu "Wertikal", pewnie na zamówienie. W filmie tym nie ma łańcuchów (które są zabezpieczeniami dla turystów), to film o wspinaczce wysokogórskiej.

Pozdrawiam
Dauri

[Krasny]

(.............)

[stopawel]

a jest ktoś na forum kto miał szczęcie zobaczyć Hamleta z Wysockim?

[Jaśko]

Razem?

[Zonk]

Nie jestem zbytnim kozakiem w sprawach interpretacji piosenek Jacka, ale natknąłem się gdzieś na okładkę płyty Jacka Kaczmarskiego - Live. Z tyłu widziałem komentarz Jacka Kurskiego, który pozwolę sobie zacytować:
"Ważniejsze od Rublowa jest tylko "Epitafium dla Wysockiego". Jako utwór sumujący wszystkie fascynacje Wysockim, przemyślenia dookoła Rosji i odniesienia literackie jest Syntezą. "Epitafium" to także esencja samego Kaczmarskiego. Szaleństwo lotu w szekspirowskiej mgle, przez kręgi ziemskiego piekła, od polityki aż do spraw ostatecznych będzie mrozić słuchaczy jeszcze długo po rozpadnięcia się Związku Radzieckiego. Wyśpiewuje Jacek ten hołd Wysockiemu na koniec każdego udanego koncertu. Z repertuaru swojego nauczyciela i mistrza uwielbia "Konie". Kiedyś napisze swoje "Konie", ale to dopiero, gdy będzie miał świadomość, że jest już nad krawędzią przepaści. Jeszcze nie jest."

Pojawia się wątek koni i "Koni"... Co wy na to?

[stopawel]

Razem?

w barze na piwie

[Krasny]

(...............)

[Jaśko]

Tłumaczenia (jakby co):
<!-- m --><a class="postlink" href="http://wysotsky.com/1045.htm?128">http://wysotsky.com/1045.htm?128</a><!-- m -->
<!-- m --><a class="postlink" href="http://wysotsky.com/1045.htm?61">http://wysotsky.com/1045.htm?61</a><!-- m -->
<!-- m --><a class="postlink" href="http://wysotsky.com/1045.htm?52">http://wysotsky.com/1045.htm?52</a><!-- m -->
<!-- m --><a class="postlink" href="http://wysotsky.com/1045.htm?28">http://wysotsky.com/1045.htm?28</a><!-- m -->
<!-- m --><a class="postlink" href="http://wysotsky.com/1045.htm?838">http://wysotsky.com/1045.htm?838</a><!-- m -->